TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC THIẾU CHỨNG NHẬN CHẤT LƯỢNG ĐẾN XUẤT KHẨU HÀNG NÔNG SẢN SANG EU

Liên minh châu Âu (EU) là một trong những thị trường xuất khẩu tiềm năng nhưng cũng nổi tiếng khó tính bậc nhất thế giới. Với các yêu cầu khắt khe về an toàn thực phẩm, môi trường và truy xuất nguồn gốc, EU đã và đang áp dụng nhiều tiêu chuẩn và rào cản kỹ thuật đối với hàng hóa nhập khẩu – đặc biệt là hàng nông sản. Trong đó, chứng nhận chất lượng là yếu tố then chốt để hàng hóa vượt qua được vòng kiểm định và tiến vào thị trường này.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp Việt Nam hiện vẫn thiếu các chứng nhận đạt chuẩn quốc tế, dẫn đến nhiều hệ lụy đáng tiếc. Bài viết này sẽ phân tích tác động tiêu cực của việc thiếu chứng nhận chất lượng đến xuất khẩu hàng nông sản sang EU, đồng thời đưa ra giải pháp cụ thể.

CHỨNG NHẬN CHẤT LƯỢNG – ĐÒI HỎI BẮT BUỘC KHI VÀO EU

Thị trường châu Âu yêu cầu rất cao về an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và tính minh bạch của chuỗi cung ứng. Các sản phẩm nông sản muốn vào EU phải chứng minh được:

• Không chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép.

• Sản xuất theo quy trình an toàn, bền vững và truy xuất được nguồn gốc.

• Đạt các chứng nhận chất lượng như:

  • GlobalG.A.P. (Thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu)

  • HACCP / ISO 22000 (An toàn thực phẩm)

  • Organic EU (Chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn châu Âu)

  • Fair Trade, Rainforest Alliance, v.v.

Nếu thiếu các chứng nhận này, dù sản phẩm có chất lượng cao đến đâu cũng khó có cửa vào EU, hoặc chỉ được xuất khẩu qua con đường không chính ngạch, đầy rủi ro và không bền vững.

TÁC ĐỘNG CỦA VIỆC THIẾU CHỨNG NHẬN CHẤT LƯỢNG ĐẾN XUẤT KHẨU NÔNG SẢN

❌ 1. Bị từ chối nhập khẩu hoặc trả hàng

Nhiều trường hợp nông sản Việt Nam xuất khẩu sang EU đã bị trả về do không đạt yêu cầu về an toàn thực phẩm hoặc không có chứng nhận chất lượng phù hợp. Ví dụ:

• Thanh long, chanh dây, ớt… bị phát hiện có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt mức quy định.

• Sản phẩm không có hồ sơ truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Các vi phạm này không chỉ khiến doanh nghiệp thiệt hại kinh tế, mà còn làm xấu đi hình ảnh sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

❌ 2. Mất cơ hội tiếp cận thị trường chính ngạch

Thiếu chứng nhận đồng nghĩa với việc nông sản chỉ có thể bán qua trung gian hoặc xuất đi theo dạng tiểu ngạch, giá rẻ, thiếu ổn định. Trong khi đó, thị trường chính ngạch với giá trị cao, hợp đồng lâu dài và thanh toán rõ ràng lại vắng bóng doanh nghiệp nội địa do không đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn.

❌ 3. Bị ép giá hoặc phụ thuộc vào bên thứ ba

Khi không có chứng nhận chất lượng, doanh nghiệp buộc phải phụ thuộc vào nhà nhập khẩu có uy tín hoặc thương lái trung gian để “mượn chứng nhận”, từ đó dẫn đến tình trạng:

• Giá bị ép xuống thấp hơn giá trị thực.

• Phụ thuộc vào đối tác, không có quyền đàm phán.

• Lợi nhuận giảm, sản xuất không ổn định.

❌ 4. Giảm uy tín của ngành nông sản Việt

Một sản phẩm bị trả về không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp xuất khẩu mà còn làm ảnh hưởng đến toàn bộ ngành hàng. EU có hệ thống cảnh báo nhanh (RASFF), nếu một loại nông sản bị cảnh báo nhiều lần, cả thị trường sẽ áp dụng lệnh kiểm tra 100% hoặc cấm tạm thời.

NGUYÊN NHÂN DOANH NGHIỆP VIỆT NAM THIẾU CHỨNG NHẬN

Có nhiều nguyên nhân khiến các doanh nghiệp, HTX hoặc nông hộ Việt Nam chưa đạt được chứng nhận chất lượng quốc tế:

• Thiếu thông tin về yêu cầu thị trường và tiêu chuẩn EU.

• Chi phí chứng nhận cao, đặc biệt với các chứng nhận như GlobalG.A.P., Organic EU.

• Quy trình đăng ký phức tạp, yêu cầu hồ sơ kỹ thuật, hệ thống kiểm soát nghiêm ngặt.

• Thiếu đội ngũ chuyên môn về quản lý chất lượng, ghi chép, giám sát truy xuất nguồn gốc.

• Chưa có chiến lược dài hạn, còn sản xuất manh mún, nhỏ lẻ.

GIẢI PHÁP GIÚP DOANH NGHIỆP ĐẠT CHUẨN VÀ VƯỢT RÀO CẢN EU

✅ 1. Nâng cao nhận thức về tiêu chuẩn quốc tế

Doanh nghiệp cần tích cực cập nhật thông tin từ:

• Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương

• Văn phòng SPS Việt Nam

• Các hiệp hội ngành hàng

• Hội chợ quốc tế, diễn đàn thương mại

✅ 2. Xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn

Cần tổ chức lại sản xuất theo chuỗi liên kết, có truy xuất nguồn gốc và thực hành nông nghiệp tốt (GAP). Đây là nền tảng để xin các chứng nhận chất lượng bền vững.

✅ 3. Hợp tác với các tổ chức tư vấn và chứng nhận

Doanh nghiệp nên chủ động làm việc với các tổ chức chứng nhận quốc tế uy tín để được hướng dẫn cụ thể từ khâu đánh giá hiện trạng, đào tạo nhân sự đến triển khai hồ sơ.

✅ 4. Tận dụng chính sách hỗ trợ của Nhà nước

Hiện nay nhiều chương trình hỗ trợ:

• Trợ cấp một phần chi phí chứng nhận

• Hỗ trợ đào tạo nông dân, doanh nghiệp

• Kết nối thị trường thông qua EVFTA, CPTPP

Doanh nghiệp nên tận dụng cơ hội này để nâng cao năng lực cạnh tranh.

KẾT LUẬN

Thiếu chứng nhận chất lượng không chỉ là rào cản về mặt kỹ thuật mà còn là yếu tố khiến hàng nông sản Việt tụt hậu trong cuộc đua xuất khẩu sang EU. Trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do đang mở ra nhiều cánh cửa lớn, doanh nghiệp Việt càng cần phải chủ động nâng chuẩn, đầu tư vào chất lượng và chứng nhận.

Xuất khẩu nông sản không còn là cuộc chơi của số lượng mà là cuộc đua về tiêu chuẩn và uy tín. Đạt được chứng nhận chất lượng không chỉ giúp sản phẩm vượt rào cản kỹ thuật, mà còn là bước đệm để xây dựng thương hiệu nông sản Việt vững mạnh trên thị trường quốc tế.